Wpływowi kształcenia na życie osób starszych poświęcona była konferencja naukowa zorganizowana na kampusie przy ul. Wóycickiego przez Centrum Badań nad Starością i Starzeniem się Społeczeństwa. Referencyjny Ośrodek Badawczy.

– Państwa obecność w murach naszego Uniwersytetu to dla nas ogromna radość i zaszczyt – powiedział ks. prof. dr hab. Ryszard Czekalski, rektor UKSW, witając uczestników konferencji. – To wyjątkowe wydarzenie, a zarazem znakomity dowód na to, że przejście na emeryturę nie musi oznaczać końca aktywności, lecz może stać się początkiem nowego etapu – pełnego energii, zaangażowania i realizacji inspirujących pomysłów, również w obszarze edukacji. Dlatego właśnie na UKSW podejmujemy starania, by wypracować model kształcenia, który nie tylko podniesie jakość życia osób starszych, ale też znajdzie szerokie zastosowanie, wykraczające poza naszą Uczelnię.

– Seniorzy są dla naszego społeczeństwa nieocenionym źródłem doświadczenia, mądrości życiowej i stabilności międzypokoleniowej. Wnoszą wkład nie tylko w wychowanie kolejnych pokoleń, lecz także w życie społeczne, kulturalne i naukowe. Dlatego tak ważne jest, aby wspierać ich aktywność i tworzyć przestrzenie, w których mogą się rozwijać i dzielić swoim potencjałem. Na podstawie wyników badań prowadzonych w Referencyjnym Ośrodku Badawczym pragniemy zaproponować konkretne i różnorodne formy kształcenia – realizowane w ramach działalności Centrum Kształcenia Podyplomowego – takie jak studia podyplomowe, kursy, warsztaty – zarówno bardziej, jak i mniej sformalizowane – odpowiadające potrzebom i aspiracjom tej niezwykle ważnej grupy społecznej – dodał ks. prof. Ryszard Czekalski.

Jak wspierać edukację senioralną

Dr Elżbieta Bojanowska, dyrektor Centrum Badań nad Starością i Starzeniem się Społeczeństwa oraz Referencyjnego Ośrodka Badawczego, podkreśliła na wstępie, że konferencja została zorganizowana w ramach projektu realizowanego przez zespół ekspertów z UKSW we współpracy z Fundacją Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Lublinie. Zaznaczyła, że wydarzenie – będące efektem projektu finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – ma na celu zarówno prezentację wyników badań, jak i dyskusję nad zaproponowanym przez zespół modelem wsparcia seniorów poprzez edukację.

Dr Bojanowska, która swoje wystąpienie poświęciła znaczeniu edukacji dla jakości życia osób starszych, wskazała, że głównym celem projektu jest „wsparcie rozwoju edukacji senioralnej” poprzez przeprowadzenie kompleksowych badań naukowych. Mają one umożliwić identyfikację działań edukacyjnych i integracyjnych podejmowanych na poziomie lokalnym i regionalnym, które rzeczywiście wpływają na poprawę jakości życia seniorów.

Jak wynika z badań prowadzonych w ramach Referencyjnego Ośrodka Badawczego, edukacja osób starszych w największym stopniu wspiera takie obszary życia jak: integracja społeczna, aktywne spędzanie wolnego czasu oraz przeciwdziałanie samotności i izolacji. Zgromadzone dane potwierdzają również, że seniorzy biorący udział w działaniach edukacyjnych odczuwają wyższą satysfakcję z życia, cieszą się lepszą kondycją psychiczną oraz wykazują wyższy poziom sprawności intelektualnej i poznawczej.

Przeszkody, braki, ograniczenia

Za najważniejsze bariery ograniczające udział seniorów w edukacji, naukowcy uczestniczący w projekcie uznali: problemy zdrowotne, ograniczenia finansowe oraz trudności komunikacyjne i transportowe. Dodatkowym wyzwaniem jest bierna postawa samych seniorów oraz brak dostatecznej informacji o dostępnych formach edukacji.

Wśród barier „wewnętrznych” najczęściej wskazywano problemy zdrowotne, trudności z poruszaniem się, niedostateczne umiejętności cyfrowe, które utrudniają korzystanie z nowoczesnych narzędzi edukacyjnych i e-usług – co jest szczególnie istotne w kontekście postępującej cyfryzacji – a także przyzwyczajenie do biernego spędzania wolnego czasu.

Do barier „zewnętrznych” zaliczono m.in.: ograniczenia infrastrukturalne (np. odległość od placówek edukacyjnych), problemy z transportem, trudności finansowe (brak środków na udział w programach edukacyjnych), brak dostępu do informacji o ofercie edukacyjnej, ograniczenia czasowe, obowiązki rodzinne, negatywne stereotypy oraz ubogą ofertę edukacyjną – nieodpowiadającą realnym potrzebom seniorów.

Podkreślono również, że instytucje prowadzące działalność edukacyjną napotykają liczne bariery organizacyjne, kadrowe, finansowe oraz administracyjne.

Senior wobec wyzwań współczesności

Z badań Referencyjnego Ośrodka Badawczego wynika, że przyszłość edukacji senioralnej powinna koncentrować się na: wykorzystaniu nowych technologii i dostosowaniu zajęć do indywidualnych potrzeb odbiorców (by przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu i cyfrowemu), zwiększaniu dostępności zajęć w mniejszych miejscowościach, a także promocji edukacji senioralnej – zarówno jako formy aktywności, jak i konkretnej oferty programowej.

Podczas konferencji podkreślono, że podejmowanie aktywności edukacyjnej przez osoby starsze jest niezwykle istotne w kontekście konieczności dostosowania się do zmieniającej się rzeczywistości. Edukacja zmniejsza poczucie osamotnienia, przeciwdziała wykluczeniu społecznemu, a jednocześnie umożliwia nawiązywanie i utrzymywanie różnorodnych relacji międzyludzkich. Umożliwia również rozwijanie zainteresowań i pasji, poszerzanie wiedzy oraz podnoszenie kompetencji. Co ważne, edukacja pozwala na znalezienie nowych obszarów aktywności, które mogą zastąpić dotychczasowe role zawodowe, dając poczucie sensu i spełnienia.

Dr Elżbieta Bojanowska podkreśliła, że edukacja senioralna w XXI wieku powinna być mocno osadzona w społecznościach lokalnych, bazując na partnerstwie między instytucjami publicznymi, organizacjami pozarządowymi oraz sektorem prywatnym.

Prorektor ds. studenckich i kształcenia, dr hab. Anna Fidelus, prof. ucz., poświęciła swoje wystąpienie uwarunkowaniom procesu uczenia się osób dorosłych. Dr Martyna Kawińska z Instytutu Nauk Socjologicznych UKSW mówiła o znaczeniu edukacji w życiu seniorów, natomiast dr Krzysztof Jurek z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przedstawił wyniki badań empirycznych dotyczących edukacji seniorów z perspektywy zarówno osób starszych, jak i jednostek samorządu terytorialnego.

W panelu dyskusyjnym, moderowanym przez dziekana Wydziału Teologicznego UKSW, ks. dr. hab. Rafała Bednarczyka, prof. ucz., udział wzięli: dr hab. Monika Adamczyk z KUL, ks. prof. Henryk Skorowski – były rektor UKSW, Łukasz Chrostowski – burmistrz Przasnysza, Iwona Gortat – burmistrz gminy i miasta Wyszogród, Jędrzej Michał Drewnowski – wójt gminy Boguty-Pianki, oraz Zofia Wódkiewicz – przedstawicielka seniorów.